To mit, że jest obecny tylko w dużych miastach. Co wiemy o smogu?

Opublikowano: 24.03.2025Autor: Maria PorańskaDrukujUdostępnij

Co to jest smog i jak powstaje?

Po raz pierwszy pojęcie smogu pojawiło się w 1905 roku w Wielkiej Brytanii. Opisano go wtedy jako zjawisko przypominające połączenie dymu i mgły, będące wynikiem nagromadzenia się zanieczyszczeń pochodzących z procesów spalania nad dużymi miastami. Współczesna definicja smogu odnosi się do kombinacji zanieczyszczeń chemicznych, biologicznych i fizycznych unoszących się w powietrzu. Smog najczęściej widoczny jest w postaci gęstej mgły unoszącej się nad zabudowaniami.

Powietrze zanieczyszczone smogiem zawiera szereg szkodliwych substancji. Wśród nich znajdują się m.in. pyły zawieszone, które mogą zawierać groźne dla zdrowia związki, takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) czy metale ciężkie. Oprócz tego w powietrzu pojawiają się również szkodliwe gazy, takie jak tlenki azotu, dwutlenek siarki, ozon oraz tlenek węgla.

Przyczyny powstawania smogu są zróżnicowane, jednak głównym źródłem zanieczyszczeń jest spalanie paliw kopalnych w domowych piecach, przemyśle oraz emisje spalin samochodowych. W zależności od źródeł i warunków atmosferycznych, wyróżnia się kilka rodzajów smogu, które różnią się składem oraz okolicznościami powstawania.

Rodzaje smogu:

• Smog londyński - powstaje od listopada do stycznia, w wyniku spalania paliw używanych do ogrzewania. Skład smogu londyńskiego:
  • dwutlenek siarki,
  • tlenki azotu,
  • tlenki węgla,
  • sadza,
  • trudno opadające pyły.
• Smog typu Los Angeles - powstaje w miesiącach letnich i tworzy się ze spalin samochodowych. Skład jego jest skomplikowany, gdyż pierwotne efekty spalin jak: tlenki węgla, tlenki azotu i węglowodory ulegają reakcjom chemicznym i zmieniają się w takie związki jak:
  • azotan nadtlenku acetylu,
  • aldehydy,
  • ozon.

Spotykamy się również z pojęciem elektrosmogu lub smogu elektromagnetycznego. Pojęcie to oznacza nagromadzenie się fal elektromagnetycznych pochodzących z TV, telefonów komórkowych, wi-fi, instalacji alarmowej, stacji bazowych telefonii komórkowej oraz innych urządzeń emitujących promieniowanie elektromagnetyczne. Trwają badania naukowe na temat wpływu tych fal na zdrowie człowieka, jednak do tej pory nie potwierdzono słuszności hipotezy o ich szkodliwym działaniu.

Sprawdź także: Pojawia się w całym kraju, ale mało kto wie, jak powstaje

Co jest powodem powstawania smogu w Polsce?

W Polsce nie jesteśmy wolni od smogu. Według Światowej Organizacji Zdrowia miasta w Polsce charakteryzują się bardzo złym stanem powietrza. Do najbardziej zanieczyszczonych miast należą Żywiec, Radomsko i Nowa Ruda. W zanieczyszczeniu powietrza przodują miasta Śląska i Wielkopolski, generalnie południowy-zachód kraju. Spośród dużych miast najbardziej zanieczyszczony jest Kraków. W Polsce mamy do czynienia głównie ze smogiem londyńskim, który powstaje zimą w wyniku spalania różnych substancji w celach grzewczych.

Jedną z przyczyn emitowania do powietrza szkodliwych substancji jest przemysł i transport. Jednak w Polsce za zjawisko powstawania smogu odpowiedzialne są głównie gospodarstwa domowe, które używają starych pieców do opalania. Przyczyną są nie tylko instalacje grzewcze starego typu, które korzystają z paliwa złej jakości, lecz także spalanie śmieci przez osoby prywatne.

Jakie są skutki smogu?

Następstwa smogu są przede wszystkim zdrowotne. Smog sprawia, że gorzej się oddycha. Jednak długotrwałe wystawienie na smog może powodować groźne choroby, takie jak:

• alergie i astma,
• obniżenie odporności organizmu,
• choroby krążenia i serca,
• nowotwory,
• niewydolność oddechowa.

Długotrwałe oddychanie zanieczyszczonym powietrzem prowadzi do podrażnienia błony śluzowej wyściełającej drzewo oskrzelowe. W efekcie następuje osłabienie mechanizmów obronnych układu oddechowego, co sprawia, że organizm jest bardziej podatny na infekcje. Pyły oraz szkodliwe związki chemiczne zawarte w smogu ułatwiają przenikanie bakterii i patogenów, co zwiększa ryzyko infekcji dróg oddechowych i innych chorób układu oddechowego.

Smog ma również niekorzystny wpływ na zdrowie alergików, ponieważ znajdujące się w nim zanieczyszczenia mogą nasilać objawy alergii lub prowadzić do ich rozwoju. Dodatkowo pyły i toksyczne związki mogą wydłużać czas trwania infekcji, takich jak przeziębienie czy zapalenie oskrzeli. Zanieczyszczone powietrze negatywnie wpływa także na układ krążenia — może uszkadzać nabłonek naczyń krwionośnych, co zwiększa ryzyko poważnych schorzeń, takich jak miażdżyca, choroba wieńcowa, zawał serca czy udar mózgu.

Smog nie pozostaje bez wpływu na środowisko, zwłaszcza na glebę. W wyniku zanieczyszczeń do gleby przenikają rakotwórcze wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), które zanieczyszczają nie tylko samą ziemię, ale także rosnące na niej rośliny. Skażone plony mogą stanowić zagrożenie dla ludzi i zwierząt, zwłaszcza gdy substancje te przenikają do produktów spożywczych, takich jak jajka od kur z wolnego wybiegu. Dlatego smog może pośrednio wpływać na zdrowie człowieka także poprzez spożywanie skażonej żywności.

Sprawdź także: Nie masz korkociągu? Z tymi sposobami łatwo otworzysz butelkę wina

Sposoby zwalczania smogu w miastach

Poziom smogu w powietrzu jest zmienny i zależy od wielu czynników, takich jak warunki atmosferyczne czy natężenie ruchu ulicznego. Aby na bieżąco monitorować stan powietrza, wykorzystuje się pomiary ilości aerozoli atmosferycznych obecnych w powietrzu. Na tej podstawie tworzone są mapy zanieczyszczeń, które w Polsce można znaleźć na stronie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ). Osoby zainteresowane bardziej szczegółową kontrolą mogą również zakupić własny miernik zanieczyszczenia powietrza, który pozwala ocenić stan powietrza zarówno w domu, jak i na zewnątrz.

Aby skutecznie chronić się przed smogiem, warto śledzić komunikaty dotyczące jakości powietrza i unikać wychodzenia z domu w dniach, gdy jego stan jest szczególnie zły. Dodatkowo dobrze jest ograniczyć spacery wzdłuż ruchliwych ulic, gdzie stężenie spalin i zanieczyszczeń jest najwyższe. W takich sytuacjach lepiej wybierać boczne uliczki lub mniej uczęszczane trasy, co pozwala ograniczyć ekspozycję na smog.

W ochronie przed smogiem pomocne mogą być także specjalne maseczki ochronne z filtrem, które zatrzymują cząsteczki zanieczyszczeń większe niż 0,3 µm. Choć maseczki te skutecznie chronią przed większymi zanieczyszczeniami, nie są w stanie zatrzymać bardzo drobnych cząstek, a dodatkowo mogą utrudniać oddychanie. Warto również wesprzeć organizm odpowiednią dietą oraz suplementacją, która wspomaga neutralizację szkodliwych substancji. Szczególnie korzystne są witaminy A, C i E oraz selen, które wspierają odporność i pomagają w walce ze skutkami wdychania zanieczyszczonego powietrza.

Sprawdź także: Te cechy pozwolą Ci rozpoznać, czy masz do czynienia z oryginalnym bursztynem