Pojawia się w całym kraju, ale mało kto wie, jak powstaje
Smog stanowi poważny problem zarówno w Polsce, jak i na całym świecie, będący skutkiem rozwoju przemysłu i urbanizacji. Choć jego skutki nie zawsze są widoczne od razu, długotrwałe narażenie na zanieczyszczone powietrze może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Wraz z rozwojem miast i przemysłu zanieczyszczenia powietrza stają się coraz większym wyzwaniem, dlatego temat ten budzi duże zainteresowanie. W dalszej części artykułu wyjaśniamy, jak powstaje smog, kiedy jest najbardziej niebezpieczny i jakie działania podejmuje się w celu jego ograniczenia. Obalamy również kilka popularnych mitów związanych ze smogiem.
Z tego artykułu dowiesz się:
Smog typu londyńskiego
W 1905 roku brytyjski specjalista ds. zdrowia publicznego H.A. Des Voeux wprowadził termin „smog”, będący połączeniem angielskich słów „smoke” (dym) i „fog” (mgła). Smog to nic innego jak mieszanka dymu i mgły, która tworzy ciężkie, mało przejrzyste powietrze.
Smog typu londyńskiego powstaje głównie wskutek spalania węgla w piecach, zwłaszcza przy niewłaściwym sposobie palenia. Jego głównymi składnikami są tlenki siarki, które w połączeniu z wilgotną mgłą tworzą kwaśny smog. W powietrzu zanieczyszczonym tym rodzajem smogu znajdują się także tlenki azotu, tlenki węgla, sadza i zawieszone pyły.
Głównym źródłem smogu londyńskiego są piece węglowe używane do ogrzewania domów i budynków przemysłowych. Charakterystyczne jest to, że smog tego typu występuje w strefie umiarkowanej, głównie w sezonie jesienno-zimowym.
Sprawdź także: To może się przytrafić każdemu. Lepiej wiedzieć, co zrobić
Smog typu Los Angeles
Nie tylko piece węglowe powodują powstanie smogu. W dużych miastach takich jak Los Angeles przyczyniają się do niego również spaliny samochodowe i odpady chemiczne. Smog typu Los Angeles jest nazywany fotochemicznym. Pojawia się w upalne dni, w okresie natężenia ruchu ulicznego. Głównymi źródłami tego typu smogu są spaliny, z których pod wpływem reakcji fotochemicznych uwalnia się ditlenek azotu (NO2), który łączy się węglowodorami w wyniku czego powstaje ozon, zwany troposferycznym. Jest on toksyczny dla organizmów żywych.
Przyczyny smogu typu Los Angeles są też geograficzne. Niewielka ilość wiatru w bardzo gorący dzień uniemożliwia wymianę powietrza nad miastem. Dlatego pojawia się szczególnie w bezwietrzne dni albo w miastach, których położenie lub struktura ogranicza przewiew.
Źródłami ozonu troposferycznego mogą być też formaldehydy ulegające fotoutlenianiu w podobnych reakcjach jak tlenki azotu.
Skutki działania zanieczyszczenia w postaci smogu
Różne rodzaje smogu mogą w różny sposób oddziaływać na środowisko i zdrowie człowieka, co zależy głównie od składu zanieczyszczeń w powietrzu. W przypadku kwaśnego smogu jego główną przyczyną są produkty spalania węgla, które w połączeniu z wilgotną mgłą tworzą kwas siarkowy – substancję wyjątkowo szkodliwą dla zdrowia.
Podczas tzw. wielkiego smogu londyńskiego w grudniu 1952 roku w wyniku niewydolności oddechowej zmarło od 4 do 10 tysięcy osób, a stan zdrowia tysięcy mieszkańców uległ znacznemu pogorszeniu. Choć współczesne zanieczyszczenie powietrza w Polsce nie osiąga aż tak wysokiego poziomu, smog wciąż może przyczyniać się do rozwoju chorób płuc, astmy, a także problemów skórnych, ocznych czy nowotworów.
Wpływ smogu na środowisko również zależy od jego rodzaju i czasu utrzymywania się w powietrzu. Kwaśny smog, zawierający kwas siarkowy powstały z połączenia tlenku siarki z mgłą, może prowadzić do niszczenia elewacji budynków oraz uszkodzeń maszyn i urządzeń.
Skutki smogu fotochemicznego
Również smog fotochemiczny wiąże się z poważnymi skutkami dla zdrowia ludzi, zwierząt i dla całego środowiska. Jak wspomnieliśmy ozon na poziomie troposfery jest szkodliwy dla organizmów żywych. Dlatego mieszanka, której źródłem są formaldehydy i spaliny działa niekorzystnie również na zwierzęta i rośliny.
Ludzie odczuwają przede wszystkim bóle i zawroty głowy, podrażnienie skóry i oczu. Długotrwałe przebywanie w środowisku skażonym smogiem typu Los Angeles może powodować ogólny spadek odporności.
Oba rodzaje smogu mogą też wpływać na zwiększoną zachorowalność na nowotwory, patologie ciąży i choroby układu nerwowego. W szczególności są niebezpieczne dla dzieci i osób w podeszłym wieku. W środowisku miejskim jest też wiele osób cierpiących na nadwagę, niedostatek ruchu i nieprawidłowo odżywionych. One również mogą się zmagać ze skutkami zanieczyszczonego składu powietrza bardziej niż inni ze względu na słabszą odporność.
Sprawdź także: Dlaczego zmieniamy czas na letni i na zimowy?
Mity na temat smogu
Istnieje wiele błędnych i nie do końca prawdziwych koncepcji na temat tego, gdzie i jak powstaje smog oraz jakie jest jego działanie. Poniżej rozwiewamy kilka popularnych mitów:
- Smog jest problemem miast – chociaż prawdą jest, że drugi smog typu fotochemicznego dotyka przede wszystkim dużych aglomeracji, to ten powstały ze spalania węgla można spotkać wszędzie. Z definicji smogu wynika, że jest to zjawisko atmosferyczne występujące głównie na obszarach miejskich. Jednak zwykle lokuje się na obrzeżach miast, gdzie nie doprowadzono centralnego ogrzewania. Na niektórych obrzeżach można spotkać oba rodzaje smogu. Zwłaszcza w miastach takich jak Kraków czy Warszawa, gdzie drogi dojazdowe są zatłoczone w godzinach porannych i popołudniowych.
- Przyczyną smogu jest głównie przemysł – to była prawda 100 czy 50 lat temu. Dziś wiele zakładów przemysłowych stosuje się do różnych obostrzeń, które uniemożliwiają nadmierne zanieczyszczanie powietrza. Niestety do głównych przyczyn smogu trzeba zaliczyć pojazdy spalinowe (latem) i opalanie domów węglem (zimą). Nie znaczy to, że główną przyczyną natężenia smogu nie jest cywilizacja przemysłowa. Duże skupiska ludzkie, autostrady, dzielnice pozbawione odpowiedniego przewiewu – wszystko to sprawia, że smog staje się jeszcze bardziej dotkliwy. Do przyczyn smogu można zaliczyć też położenie ośrodków miejskich w niekorzystnych lokalizacjach.
- Powietrze w budynkach jest zawsze mniej zanieczyszczone – w nowoczesnych budynkach z pewnością istnieje większa kontrola nad jakością powietrza. Jednak sam fakt zamknięcia okien i drzwi nie chroni nas przed zanieczyszczeniami. Pomocne mogą być domowe rośliny np. skrzydłokwiat, nawilżacze i dobra klimatyzacja.
- Tylko długotrwałe działanie smogu jest szkodliwe – nawet krótkie przebywanie w zanieczyszczonym powietrzu powoduje spadek odporności, wpływa na pracę układu oddechowego, skórę i oczy. Może też powodować uczucie zmęczenia i mniejszą odporność na wysiłek. Smog zwiększa też podatność na alergie i sam może działać uczulająco.
Poznaliście już definicję smogu oraz kluczowe informacje na jego temat. Teraz kilka praktycznych wskazówek, jak się przed nim chronić. Warto zaopatrzyć się w specjalne maski antysmogowe, ponieważ zwykłe maski chirurgiczne nie zapewniają odpowiedniej ochrony. Dobrze jest także unikać ruchliwych ulic i komunikacji miejskiej, a przebywając na zewnątrz, wybierać tereny zielone, najlepiej z dala od centrów miast. Oddychanie przez nos, który pełni funkcję naturalnego filtra, dodatkowo zmniejsza ryzyko wdychania szkodliwych substancji.
Aby ograniczyć wpływ smogu na zdrowie, warto zwiększyć spożycie witamin C, A i E oraz selenu, które wspierają odporność organizmu. Choć może to wydawać się nieoczywiste, najlepszym momentem na wyjście na zewnątrz są deszczowe lub wietrzne dni, gdy powietrze jest bardziej oczyszczone.
Smog to problem nas wszystkich, dlatego warto działać także na poziomie lokalnym. Warto wspierać inicjatywy na rzecz ograniczenia ruchu ulicznego, modernizacji transportu publicznego na niskoemisyjny, wymiany starych pieców oraz zwiększania liczby terenów zielonych w miastach.
Sprawdź także: Z tymi sposobami skutecznie doczyścisz kostkę brukową! Są szybkie i tanie